Γιάννη Τζαβάρα
Μια νέα σύλληψη του σκηνικού χώρου
Στο παραδοσιακό
Θέατρο Σκιών ο χώρος κατείχε μια πολύ περιορισμένη θέση: ήταν
ουσιαστικά ο δισδιάστατος χώρος της οθόνης. Γι' αυτό ελάχιστοι φαίνεται
να προβληματίστηκαν σχετικά με τα χαρακτηριστικά και τις δυνατότητες
επεξεργασίας εκείνου του χώρου.
Στο σύγχρονο Θέατρο Σκιών ο χώρος έγινε πολυσύνθετος και παρέχει ανυπολόγιστες δημιουργικές δυνατότητες, αρκεί να υπάρξει κέφι για πειραματισμό και αναζήτηση νέων προοπτικών. 1. Μια σημαντική διαφορά επετεύχθη, όταν ο χώρος μετατράπηκε από δισδιάστατος σε τρισδιάστατο. Πρόκειται τώρα για όλη την έκταση ανάμεσα στη φωτεινή πηγή (= αλογόνο λάμπα) και στην οθόνη. Πρόκειται ασφαλώς για τη σκιά που ρίχνει ένα οποιοδήποτε υλικό σώμα πάνω στην οθόνη, αλλά με όλες τις δυνατότητες εναλλαγής. Αυτές οι δυνατότητες εμφανίζονταν ανέκαθεν στις σκιές που παρέχει ο ήλιος: μεγάλες σκιές το πρωί και το απόγευμα, μικρές σκιές το μεσημέρι. Αλλά ο ήλιος είναι κάτι στατικό και μακρινό, ενώ ο αλογόνος λαμπτήρας είναι κινητός και κοντινός. Έτσι οι σκιές μπορούν να ποικίλλουν με πολλούς τρόπους: η φωτεινή πηγή μπορεί να τις δημιουργεί από μακριά ή από κοντά, να αποκόβει ένα μέρος και να το δείχνει μικρό ή τεράστιο, να φωτίζει τα πάντα ή να τα αποκρύβει με ταχύτητα δευτερολέπτου, να κάνει απροσδόκητους συνδυασμούς πραγμάτων και προσώπων. Τα ακίνητα πράγματα αποκτούν τώρα κινούμενη σκιά, ενώ τα τρισδιάστατα πράγματα αποκτούν μια πολύπλευρη σκιά, η οποία παρέχει ένα πλούτο εκφράσεων και υποβάλλει μια μεγάλη γκάμα συναισθημάτων. Ουσιαστικά πρόκειται για ένα καινούριο κόσμο σκιών και για μια επαύξηση του μεγέθους του χώρου! 2. Εδώ δεν πρόκειται πια για τον καθημερινά γνώριμο χώρο, αλλά για ένα τρισδιάστατο χώρο πίσω από την οθόνη που σχετίζεται πολύπλευρα με τον δισδιάστατο χώρο της οθόνης. Έτσι, θα μπορούσε να γίνει λόγος για ένα πενταδιάστατο χώρο. Οι τρεις διαστάσεις των πραγμάτων καλούνται να φανούν ή και να αποκρυβούν πάνω στην οθόνη. Αυτό φαίνεται ήδη από τις σκιές που ρίχνουν τα ανθρώπινα δάχτυλα, όταν μεταμορφώνονται σε | δισδιάστατα ζώα ή άλλα πράγματα. Οι διαστάσεις της σκιάς πρέπει να προστεθούν
στις πραγματικές, διότι ένα τρισδιάστατο αντικείμενο μπορεί να αποκτά
μια δισδιάστατη σκιά εντελώς διαφορετικού μήκους και πλάτους και
μάλιστα μεταβλητού μήκους και πλάτους.
Ο παίκτης του Θεάτρου Σκιών έχει, κατά συνέπεια, να χειρισθεί έναν εξαιρετικά εμπλουτισμένο χώρο πέντε διαστάσεων! 3. Όσα ειπώθηκαν παραπάνω αφορούν τον χώρο πίσω από την οθόνη σε σχέση προς τη σκιά των πραγμάτων. Αλλά σήμερα οι παίκτες εκμεταλλεύονται επιπλέον τον χώρο μπροστά από την οθόνη, είτε εμφανιζόμενοι αυτούσιοι επί σκηνής είτε παίζοντας με τη σκιά κάποιων πραγμάτων που βρίσκονται πίσω από τους θεατές. Και μια επιπλέον σειρά δυνατοτήτων παρέχει η ίδια η οθόνη, α) όταν τοποθετείται σε ποικίλες θέσεις και όχι ανάμεσα στους θεατές και τους παίκτες, β) όχι κάθε αλλά λοξά ή οριζόντια, γ) όχι σε σχήμα τετράγωνο ή παραλληλόγραμμο, δ) όχι τεντωμένη αλλά με ποικίλες πτυχώσεις και αναδιπλώσεις, ε) όχι συνεχώς η ίδια αλλά παραχωρώντας τη θέση της σε μια δεύτερη ή τρίτη επιφάνεια (στα αριστερά ή στα δεξιά ή πάνω από το κεφάλι των θεατών). Γράφει σχετικά ο Fabrizio Montecchi (Rainer Reusch (Ed.): Schattentheater / Shadow Theater, Band 2, 2001, σελ. 97-98): "Εάν οι πράξεις του παίκτη λαμβάνουν χώρα πάνω στο τρισδιάστατο πεδίο της σκηνής, ωστόσο οι σκιές εμφανίζονται πάνω στο δισδιάστατο πεδίο της οθόνης. Εξαιτίας τούτου είναι απαραίτητο να αποδίδουμε μεγάλη σημασία στον χώρο κάνοντας μια διαφοροποιημένη χρήση της οθόνης. Ενώ έως τώρα μεταχειρίζονταν την οθόνη σαν ένα παθητικό αντικείμενο στο οποίο προβάλλονταν σκιές (ακολουθώντας το πρότυπο της κινηματογραφικής βιομηχανίας), τώρα η οθόνη γίνεται ένα ακέραιο συστατικό της σκηνικής δράσης. Ως ένα ευκίνητο και δυναμικό στοιχείο η οθόνη εισέδυσε στον χώρο και υπερβαίνοντας τα όρια του δισδιάστατου χαρακτήρα της συνεταιρίστηκε τον χώρο ως ένα σημαντικό στοιχείο." ____________________________________ |
