Οδηγίες σχετικά με τον φωτισμό του θεάτρου σκιών

1. Η επανάσταση που επήλθε με την αλογόνο λάμπα

     Επί πολλούς αιώνες το Θέατρο Σκιών παρέμεινε αμετάβλητο ως προς τα πιο βασικά του χαρακτηριστικά: ο παίκτης ήταν κρυμμένος πίσω από την οθόνη και κινούσε τις φιγούρες πιέζοντάς τις πάνω στο πανί. Η πηγή του φωτός (κεράκια ή ηλεκτρικές λάμπες) ήταν ακίνητη και οι φιγούρες ήταν αναγκασμένες να κινούνται αργά, ώστε να μη διαχέεται η σκιά τους.
     Αυτή η μακραίωνη παράδοση άλλαξε ριζικά με την ανακάλυψη της αλογόνου λάμπας (αγγλικά halogen lamp, γερμανικά Halogenlampe).  Η επαναστατική καινοτομία αυτής της λάμπας - η οποία μπορεί σήμερα να βρεθεί σε κάθε κατάστημα φωτιστικών ειδών ειδικευμένο σε φωτογράφιση, βιντεσκόπηση, θεατρική παράσταση κλπ. - συνίσταται στο ότι το φως της δεν διαχέεται, αλλά παράγει μια έντονη σκιά, ακόμα και όταν το φωτιζόμενο αντικείμενο βρίσκεται μακριά από την οθόνη.
     Η επανάσταση που επήλθε χάρη σε αυτή τη λάμπα μπορεί να περιγραφεί ως εξής:
     α) Δεν χρειάζεται πια να φτιάχνουμε επίπεδες φιγούρες και να τις πιέζουμε πάνω στην οθόνη. Κάθε τρισδιάστατο πράγμα ρίχνει αυτούσια τη σκιά του στην οθόνη χωρίς διάχυση. β) Κατά συνέπεια ο χώρος, όπου διαδραματίζονται τα γεγονότα, διευρύνεται σε εξαιρετικό βαθμό: είναι ο χώρος ανάμεσα στη φωτεινή πηγή (αλογόνο λάμπα) και στην οθόνη. γ) Αυτός ο χώρος δεν είναι αναγκαστικά πίσω από την οθόνη αλλά και μπροστά σ' αυτήν. Οι ηθοποιοί ή τα αντικείμενα μπορούν να βρίσκονται πίσω από τους θεατές και να ρίχνουν τη σκιά τους στην οθόνη που βρίσκεται μπροστά στους θεατές. δ) Η ίδια η φωτεινή πηγή μπορεί να κινείται συνεχώς και να εστιάζει το φως της σε μακρινά ή κοντινά αντικείμενα, σε ζωντανά όντα (ηθοποιούς) ή σε κούκλες, φιγούρες κλπ. και να επιλέγει κάθε φορά διαφορετική οπτική γωνία μεγεθύνοντας ή μικραίνοντας τη σκιά κατά βούληση. Έτσι η κινηματογραφική τεχνική του ζουμ (= της κοντινής εστίασης) γίνεται εδώ πανεύκολη και με όλη τη θεατρική της ζωντάνια.

2. Πώς φτιάχνουμε ένα χειροκίνητο αλογόνο λαμπτήρα
     Μια αλογόνος λάμπα των 50 ή 100 Watt μπορεί να εισαχθεί σε ένα κοινό πορτατίφ (κατά προτίμηση σιδερένιο), το οποίο περιβάλλει το φως της λάμπας κι έτσι το περιορίζει ώστε να εκτείνεται έως εκεί που θέλουμε. Με ένα μακρύ καλώδιο το ευκίνητο πορτατίφ μπορεί να φωτίζει κάθε φορά ένα ή περισσότερα αντικείμενα, πλησιάζοντας σ' αυτά ή απομακρυνόμενο από αυτά. Είναι αυτονόητο ότι το πορτατίφ διαθέτει κουμπί, ώστε να ανάβει και να σβήνει όποτε θέλουμε. Εάν διαθέτουμε και ένα δεύτερο πορτατίφ σε μικρή απόσταση από το πρώτο, είναι εκπληκτικοί οι συνδυασμοί που επιτυγχάνονται όταν ανάβουμε και κινούμε και τα δύο πορτατίφ ή σβήνουμε εναλλακτικά το ένα από τα δύο.
     Εάν είμαστε χειρωνακτικά επιδέξιοι, μπορούμε να προσαρμόσουμε στο άνοιγμα του πορτατίφ ένα διάφραγμα, το οποίο με τη βοήθεια ενός μοχλού μεγαλώνει ή μικραίνει την ακτινοβολία. Κατά τη χρήση του μοχλού πρέπει όμως να είμαστε πολύ προσεκτικοί, διότι η θερμοκρασία μιας λάμπας των 100 Watt με κλεισμένο διάφραγμα είναι τεράστια!
    
     Ίδια επιδεξιότητα απαιτεί το να στερεώσουμε με κόλλα στο άνοιγμα του πορτατίφ ένα σιδερένιο πλαίσιο, στο οποίο εισάγουμε χρωματιστά φίλτρα (που να αντέχουν σε υψηλή θερμοκρασία), ώστε να πετύχουμε μια ποικιλία χρωμάτων. Το διάφραγμα και το φίλτρο δεν είναι αλλο από τα βασικά δομικά στοιχεία μιας κοινής φωτογραφικής μηχανής.

3. Πώς χειριζόμαστε τον χειροκίνητο αυτό λαμπτήρα
     Οι δυνατότητες που παρέχονται με τον χειροκίνητο αλογόνο λαμπτήρα είναι αξιοθαύμαστες. Οι δισδιάστατες φιγούρες δεν χρειάζεται πια να κινούνται: μπορούμε να τις στερεώσουμε σε κάποια απόσταση πίσω από την οθόνη και να μετακινούμε τον λαμπτήρα φωτίζοντας όποιες φιγούρες θέλουμε μεγαλώνοντας ή μικραίνοντας τη σκιά τους, επιλέγοντας ένα μόνο τμήμα τους και την εκάστοτε οπτική γωνία.
     Έτσι, π.χ., για να δείξουμε ένα άλογο που καλπάζει, μπορούμε να έχουμε τη φιγούρα του αλόγου ακίνητη και να ανεβοκατεβάζουμε τον λαμπτήρα! Θα χρειαστεί, βέβαια, να εξασκηθούμε στο να βρούμε την κατάλληλη απόσταση ανάμεσα στο φως και στη φιγούρα, ανάμεσα στη φιγούρα και στην οθόνη. Ο κανόνας είναι εδώ: όσο κοντύτερα είναι το φως στη φιγούρα, τόσο περισσότερο πολλαπλασιάζεται η κίνηση.
     Γράφει σχετικά ο Norbert Goertz: "Ο ρυθμός της κίνησης, η ταχύτητά της και η εστίαση στη σιλουέτα επηρεάζουν την ψυχική διάθεση και την ψυχική ένταση κάθε σκηνής σε υψηλό βαθμό. Ο παίκτης λοιπόν με τις χειρονομίες του χειρίζεται τις συγκινήσεις που προκαλεί κάθε σκηνή. Ακόμα και ο σχεδιασμός μιας σιλουέτας είναι αποφασιστικός: όσο πιο ρευστές είναι οι γραμμές της, τόσο πιο ρευστός είναι ο χειρισμός της ή ο χειρισμός του φωτός" (R. Reusch: Schattentheater / Shadow Theatre, Band 2, 2001, pp. 77-78).
     Οι φιγούρες δεν είναι πια αναγκαστικά δισδιάστατες: αυξάνονται σε μεγάλο βαθμό οι εκφραστικές τους δυνατότητες, εάν είναι τρισδιάστατες. Διότι μπορεί πια να βλέπει κανείς τη φιγούρα από διαφορετικές οπτικές γωνίες: από εμπρός, από πίσω, από τα πλάγια, λοξά, από επάνω, από κάτω. Σε κάθε οπτική γωνία αντιστοιχεί ένα συναίσθημα: Για να μειωθεί το κύρος μιας φιγούρας τη φωτίζουμε από ψηλά, ενώ για να αυξηθεί το κύρος της και η επιβλητικότητά της την φωτίζουμε από κάτω προς τα πάνω. Δυο αντιμέτωπες φιγούρες προσεγγίζονται ή απομακρύνονται μεταξύ τους, μόλις αλλάξουμε τη γωνία φωτισμού. Χρειάζεται λοιπόν εδώ εξάσκηση, για να εκμεταλλευτούμε τις τεράστιες δυνατότητες.
     Το φως μπορεί επιπλέον να γίνει το βλέμμα μιας φιγούρας: Όταν το βλέμμα της πέφτει σε ένα σπίτι, εμείς φωταγωγούμε αυτό το σπίτι. Έτσι ο θεατής ταυτίζεται με τη φιγούρα και βλέπει τα πράγματα και τα συμβάντα έτσι όπως τα βιώνει η φιγούρα.
     Τέλος το φως καθοδηγεί κατά βούληση τη ματιά του θεατή, αφού φωτίζει κάθε στιγμή ό,τι θέλουμε: άλλοτε τις φιγούρες, άλλοτε τα σκηνικά, τον χώρο, την κίνηση κλπ. Η αντίστοιχη επίδραση και υποβολή είναι τεράστια.
     Ένας επιδέξιος παίκτης αποκτά "μαγικές δυνάμεις" (Norbert Goertz, ό.π.), διότι μπορεί να εναλλάσσει το φως και τη σκιά, τα πράγματα και τα πρόσωπα, την οπτική γωνία και τις αποστάσεις των πραγμάτων, με αστραπιαία ταχύτητα. Οι δυνατότητες είναι εφάμιλλες με εκείνες του κινηματογράφου σε συνδυασμό με του θεάτρου, διότι δεν είναι παγιωμένες σε ένα τελεσίδικο φιλμ αλλά έχουν τη ζωντάνια της θεατρικής παράστασης. Ο παίκτης "έχει στο χέρι" του το φως και το σκοτάδι, τα πρόσωπα και τα πράγματα, τελικά τον ίδιο τον θεατή.
 
Αξίζει να προσεχτεί σ' αυτό το σκίτσο (του Larry Reed) η ταυτόχρονη χρησιμοποίηση φόντου (αποτελούμενου από ένα διάγραμμα σπιτιών αλλά και σκιά αυτοκινήτου), φιγούρας (τροχονόμου που επιπλήττει) και ηθοποιού (που κάθεται κοντά στη σκηνή "συνομιλώντας" με τον τροχονόμο). Η συνύπαρξη όλων αυτών κατέστη δυνατή χάρη στην αλογόνο λάμπα.


Οδηγίες σχετικά με την κατασκευή των σκηνικών


     Το Θέατρο Σκιών αναπτύσσει σήμερα μια ευρεία γκάμα σκηνογραφικών δυνατοτήτων. Δεν περιορίζεται πια σε μια τυποποιημένη οθόνη, αλλά γίνεται λόγος για μια πλήρη θεατρική σκηνή που εφοδιάζεται με όλα τα σύγχρονα τεχνικά και καλλιτεχνικά μέσα. Οι καλλιτέχνες δεν περιορίζονται πια στις σκιές, αλλά επιστρατεύουν και εικόνες από σλάιντς, από βίντεο μέσω κομπιούτερ, από σκιές που παράγονται με μαριονέτες ή σώματα ηθοποιών, με "μαύρο θέατρο" κλπ.
     Τα σκηνικά μπορούν να είναι πολύ απλά ή εξαιρετικά πολύπλοκα. Επειδή εδώ ενδιαφερόμαστε για τις δυνατότητες ενός σχολείου πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, δίνουμε ένα παράδειγμα αρκετά απλής και πρακτικής λύσης.
     Η Herta Schoenewolf προτείνει να φτιαχτεί ένα σύστημα ξύλινων βάθρων αποτελούμενων από κούτες ποικίλων μεγεθών. Τα βάθρα μπορούν να είναι κυβοειδή ή παραλληλόγραμμα και μπορούν να βιδώνονται μεταξύ τους ή να ξεχωρίζονται γρήγορα, για να χρησιμοποιούνται με ποικίλους τρόπους: ως βάθρα για τους παίκτες που παίζουν με σκιές ή μαριονέτες, αλλά και ως πάγκοι για να κάθονται καθώς προετοιμάζουν την παράσταση ή ως καθίσματα για τους θεατές. Η Herta Schoenewolf (Rainer Reusch (Ed.), Schattentheater / Shadow Theatre, Band 2, σελ. 128) δίνει τις εξής οδηγίες:
     "Εάν ο χώρος που έχετε στη διάθεσή σας πρόκειται να χρησιμεύσει τόσο σαν αίθουσα παράστασης όσο και σαν χώρος εργασίας για να προετοιμαστεί η παράσταση, τότε ολόκληρος ο εξοπλισμός πρέπει να εκπληρώνει πολλαπλές λειτουργίες. Όλα τα κομμάτια πρέπει να είναι ικανά να χρησιμοποιηθούν κατά πολλούς τρόπους: τα βάθρα της σκηνής να χρησιμοποιηθούν σαν σκάλες ή σαν διαβαθμισμένα υπερώα για τους θεατές. Τα μεγέθη κανονίζονται έτσι, ώστε κατά τις φάσεις εργασίας τα βάθρα να μεταποιούνται σε έπιπλα - τραπέζια, καρέκλες, ντουλάπια, ράφια κλπ. Το σύστημα είναι όμως επίσης κατάλληλο για εκθέσεις και γιορτές.
     Εκτός από σκηνή του θεάτρου σκιών αυτό το σύστημα μπορεί να χρησιμεύσει για να δημιουργηθούν όλες οι υπόλοιπες μορφές θεατρικής σκηνής: θεατρική εξέδρα, πασαρέλα, αρένα, θέατρο μαριονέτας κλπ. Καθιστά δυνατό να δημιουργηθεί ακόμα κι ένας εντελώς νέος τύπος σκηνής, εάν είναι επιθυμητός. Κάθε σημείο του χώρου μπορεί να γίνει τοίχος, βάθρο ή λεκάνη, μπορεί να είναι μέρος της σκηνής ή τόπος για θεατές. Η ικανότητα του συστήματος να προσλαμβάνει κάθε μορφή και το εύρος των παραλλαγών του ξανοίγουν στην ανθρώπινη φαντασία απεριόριστες δυνατότητες".



Oδηγίες για την κατασκευή του παραδοσιακού Καραγκιόζη

Αν θέλετε να βρείτε πληροφορίες για το πώς κατασκευάζονται
      α) οι φιγούρες (από πλαστικό, από χαρτόνι ή από δέρμα),
      β) η σκηνή,
      γ) τα σκηνικά (από χαρτόνι ή από πανί),
      δ) τα ηχητικά και τα οπτικά εφέ
του παραδοσιακού Καραγκιόζη, μπορείτε να μεταβείτε στην ιστοσελίδα www.karagiozis.tk ή να επικοινωνήσετε με τον δημιουργό της κ. Τάσο Ανδριώτη (tasosandriotis@yahoo.gr).


Εκτενείς και εξαιρετικά κατατοπιστικές οδηγίες για την κατασκευή ενός παραδοσιακού Θεάτρου Σκιών προσφέρει ο Μιχάλης Χατζάκης στο βιβλίο του: Το έντεχνο θέατρο σκιών (θεωρία και πράξη). "Προσκήνιο", Αθήνα 1998, σελ. 109-142.
     Πιο συγκεκριμένα, παρέχει οδηγίες για να επιτευχθεί
     1. η κινητή σκηνή,
     2. το τέντωμα του πανιού,
     3. η μπαλαντέζα φωτισμού,
     4. η κουπαστή ή πάγκος για την τοποθέτηση των φιγουρών,
     5. οι λαβές που κρατούν και γυρίζουν τη φιγούρα στο πανί,
     6. οι φιγούρες (από χαρτόνι ή πλαστικό),
     7. τα σκηνικά,
     8. η τράκα που παράγει διάφορους θορύβους,
     9. το μαγνητόφωνο,
     10. η μίμηση της φιγούρας,
     11. η κίνηση της φιγούρας.
    


- Πώς μπορεί να διδαχθεί το Θέατρο Σκιών μέσα στο πλαίσιο μιας σχολικής τάξης; 
    Ο Χρίστος Πατσάλης αναφέρει τα εξής σχετικά με το project "Θέατρο Σκιών και Κουκλοθέατρο στο Σχολείο" που πραγματοποίησε κατά το σχολικό έτος 1997-98 με τους μαθητές της τετάρτης τάξης του 5ου Δημοτικού Σχολείου Αμαρουσίου:
(από το βιβλίο του Χρίστου Πατσάλη (επιμέλεια έκδοσης): Θέατρο Σκιών και Κουκλοθέατρο στο Σχολείο, Μαρούσι 1998, σελ. 11-12)

     "Κατά την υλοποίηση του προγράμματος επιδιώχθηκε, ώστε οι μαθητές σε σχέση με την ενότητα που κάθε φορά μελετούσαν, να έχουν άμεση επαφή, και τούτο λόγω της δύναμης στην εγχάραξη παραστάσεων, που προκαλεί η άμεση ζωντανή επαφή του μαθητή με τα στοιχεία του ερευνούμενου αντικειμένου. Όταν αυτό δεν ήταν δυνατόν, χρησιμοποιούνταν διάφορα εποπτικά μέσα (slides, βιντεοκασσέτες κ.λπ.).

     Στα πλαίσια του ρόλου μου ως εμψυχωτή, φρόντιζα να δημιουργώ ευκαιρίες για συλλογική και ατομική έκφραση των μαθητών μου, ώστε να ανακαλύπτουν αυτοί καινούργιες πτυχές του εαυτού τους και να εντείνουν το βαθμό της μεταξύ τους αλληλεπίδρασης. Οι ομάδες εργασίας διαμορφώθηκαν σε πρώτη φάση, αφού λήφθηκαν υπ' όψιν τα αποτελέσματα της διενέργειας κοινωνιογράμματος. Αργότερα όμως, για διάφορους λόγους, αυτές ανασυγκροτήθηκαν με άλλα κριτήρια.
     Κατέβαλα κάθε φορά προσπάθεια να δημιουργώ ερεθίσματα πολλαπλών επιλογών δραστηριοποίησης, ώστε να πετυχαίνεται η συμμετοχή όλων των μελών της ομάδας-τάξης.
     Εξασφάλιζα τις βιβλιογραφικές πηγές στους μαθητές, που αναλάμβαναν τη συγγραφή συνθετικών δημιουργικών εργασιών, και εκπονούσαμε μαζί ένα σχέδιο εργασίας, τη βάση δηλαδή πάνω στην οποία αναπτυσσόταν το κάθε θέμα. Κάθε εργασία που τέλειωνε, παρουσιαζόταν στην τάξη ή στο χώρο επίσκεψης, όταν το θέμα της συνδεόταν με το σκοπό της επίσκεψης. Σε ό,τι αφορά στις δημιουργικές καλλιτεχνικές εργασίες (π.χ. το εικαστικό τους μέρος), παρείχα στα παιδιά τα απαιτούμενα υλικά και τις στοιχειώδεις τεχνικές δίνοντας έτσι το έναυσμα να εκφραστούν εντελώς ανεπηρέαστα και με το δικό τους ξεχωριστό τρόπο, πάνω στο θέμα της έμπνευσής τους.
     Επιδίωξή μου ήταν γενικώς η οργάνωση εμπειριών και πειραματισμών και όχι η μετάδοση στερεότυπων γνώσεων.
     Σε περιπτώσεις πρόσκαιρης αδράνειας της ομάδας-τάξης, ενθάρρυνα με παρεμβάσεις μου την καθαρά ατομική έκφραση και πρωτοβουλία, τα "προϊόντα" της οποίας με την κατάλληλη προβολή λειτουργούσαν στη συνέχεια ως κίνητρα ενεργοποίησης και των υπόλοιπων μελών της ομάδας. Έτσι κάπως προέκυψε και το κεφάλαιο με τις "ποιητικές εμπνεύσεις".
     Όταν από κοινού με τους μαθητές αποφασίστηκε η παρούσα έκδοση, ανέλαβα επιπλέον την επιμέλειά της και τις υπόλοιπες ευθύνες που θα προέκυπταν από ένα τέτοιο εγχείρημα.

Δραστηριότητες:
     Ι. Επισκέψεις: Η πρώτη επίσκεψη έγινε στην αρχή της σχολικής χρονιάς στο Μουσείο Γιάννη Τσαρούχη. Ακολούθησαν και άλλες επισκέψεις: σε σκηνές Θεάτρου Σκιών για την παρακολούθηση παραστάσεων Καραγκιόζη - στο Σπαθάρειο Μουσείο - στην Αίθουσα Τέχνης "ΑΝΤΗΝΩΡ", όπου εκτίθονταν φιγούρες του κινέζικου Θεάτρου Σκιών κατασκευασμένες τον 18ο και 19ο αιώνα αιώνα - στην αίθουσα τέχνης "Μπουζιάνη" για την έκθεση Μαριονετών και την επίδειξη κατασκευής τους.
     ΙΙ. Κάλεσμα ειδικών στο σχολείο (π.χ. καραγκιοζοπαίκτες, κουκλοπαίκτες).
     ΙΙΙ. Προβολές video και slides σχετικές με το θέμα.
     IV. Εκπόνηση συνθετικών δημιουργικών εργασιών, ομαδικών και ατομικών.
     V. Οργάνωση έκθεσης ζωγραφικής με θέμα το Κουκλοθέατρο Σκιών και συμμετοχή στο μαθητικό φεστιβάλ του Δήμου Αμαρουσίου.
     VI. Παραχώρηση συνέντευξης με θέμα το Θέατρο Σκιών στην εφημερίδα της Γ΄ τάξης του σχολείου.
     VII. Άλλες δημιουργικές δραστηριότητες:
          - Καλλιτεχνικές εμπνεύσεις από το Κουκλοθέατρο Σκιών.
          - Εικαστικές δημιουργίες βασισμένες στην τεχνική του κολάζ και της ζωγραφικής με μαρκαδόρους, τέμπερες, νερομπογιές, λαδοπαστέλ και ξυλομπογιές.
          - Κατασκευές: α) φιγούρων του Θεάτρου Σκιών με χαρτόνι και ζελατίνη, β) γαντόκουκλας, μαριονέτας, γ) σκηνής Θεάτρου Σκιών.
          - Θεατρική χρήση της φιγούρας, της κούκλας και της σκιάς δακτύλων και χεριών.
          - Επινόηση γελοιογραφιών, βασισμένων στους ήρωες του Θεάτρου Σκιών.
          - Ποιητικές και γενικότερα λογοτεχνικές εμπνεύσεις από το Θέατρο Σκιών. (Συγγραφή ποιημάτων και μικρών σεναρίων).
          - Χρήση του Θεάτρου Σκιών στη διδακτική διαδικασία."



Χρήσιμες οδηγίες για τη δημιουργία και την τεχνική του σύγχρονου θεάτρου σκιών παρέχει το άρθρο του Ramon Apad: "Explorations into Shadow Theater: An Instruction Manual from Shadow Light Productions".
Θα το βρείτε στην ιστοσελίδα: http://www.shadowlight.org/slp/docs/shadowTheatreManual.pdf που ανήκει στο Θέατρο Σκιών του Larry Reed: "Shadow Light", το οποίο ιδρύθηκε το 1972 στο San Francisco (USA).



Πρακτικές οδηγίες για την οθόνη
 

Δύο ισπανίδες καλλιτέχνιδες του θεάτρου σκιών, η Merce' Gost και η Alba Zapater, περιγράφουν ως εξής τους πειραματισμούς τους με την οθόνη του θεάτρου σκιών (Rainer Reusch (Hrsg.): Schattentheater / Shadow Theatre, Band 2, Schwaebisch Gmuend 2001, σελ. 67-68):

     "Η σκηνή μας είναι ένα κιβώτιο πλάτους 3 μέτρων, βάθους 2.5 μέτρων και ύψους 2,35 μέτρων. Αυτό μας το έφτιαξε ο Alfred Casas από συγκολλημένες σιδερένιες ράβδους των 2 Χ 2 εκατοστών.
     Η οθόνη έχει υφανθεί από βαμβάκι βάρους 250 γραμμαρίων, έχει ύψος 2,10 μέτρα και πλάτος 1,35 μέτρα. Έχει ένα στρίφωμα από μαύρο ύφασμα που καλύπτει το πλαίσιο.
     Εμείς δουλεύουμε μέσα σ' αυτό το κιβώτιο. Έτσι οι θεατές δεν βλέπουν ούτε εμάς ούτε τα αντικείμενα - βλέπουν μόνο τις σκιές που προβάλλονται πάνω στην οθόνη. Στο τέλος της παράστασης τα αντικείμενα δείχνονται στους θεατές, όταν εξαφανίζεται η οθόνη.
     Με ποικίλες εντάσεις φωτός και με λάμπες ποικίλης ισχύος μπορούμε να παρατηρούμε την ίδια πραγματικότητα να παρέχει ως αποτέλεσμα εικόνες της ίδιας κατάστασης.
     Όταν συμπεριλαμβάνουμε τους προβολείς του θεάτρου που βρίσκονται έξω από τη σκηνή, μαζί με τις λάμπες μας από μέσα, έχουμε μια ακόμα διάσταση του ίδιου χώρου.
     Όταν ξεκινήσαμε να προβάλλουμε σκιές, αρχίσαμε με μια οθόνη βάρους 230 γραμμαρίων, πάνω στην οποία ήταν ορατή μόνο η σκιά. Αργότερα χρησιμοποιήσαμε μια οθόνη 190 γραμμαρίων με δύο τρύπες - έτσι το κοινό μπορούσε να βλέπει ένα μέρος της πραγματικής φιγούρας και το υπόλοιπο σαν σκιά. Η επόμενη οθόνη μας ήταν από λινάρι βάρους 75 γραμμαρίων, το οποίο - εξαιτίας της διαφάνειάς του - αφήνει ορατό τον χώρο πίσω από τη σκηνή και όμως επιτρέπει την προβολή των σκιών. Είχαμε λοιπόν μια διαρκή αλλαγή των υφασμάτων, η οποία μας κατέστησε ικανές να χρησιμοποιήσουμε έναν καινούριο σκηνικό χώρο, ο οποίος αργότερα μετετράπη σε οκτώ κινητές οθόνες που έχουν διαταχθεί κατά το σχήμα μιας βεντάλιας. Αυτές οι οθόνες, μέσα από μια σειρά κινήσεων, δημιουργούν πλαίσια για αποσπασματικές εικόνες που μας επιτρέπουν να παρατηρούμε τόσο τη σκιά όσο και την πραγματικότητα."




Φιγούρες πάνω σε καθρέφτη

     Το θέατρο σκιών του Πολωνού καλλιτέχνη Tadeusz Wierzbicki λειτουργεί με φιγούρες ζωγραφισμένες ή κολλημμένες πάνω σε καθρέφτες. Το φως του λαμπτήρα πέφτει πάνω στον καθρέφτη και αντανακλάται πάνω στην οθόνη.
     Ο Wierzbicki γράφει κατά λέξη (Rainer Reusch (Hrsg.): Schattentheater / Shadow Theatre, Band 2, Schwaebisch Gmuend 2001, σελ. 142-145):


"Τις φιγούρες μου μπορεί κανείς να τις συγκρίνει με διακοσμητικά αποκόμματα. Η μόνη διαφορά συνίσταται στο ότι αυτές φέγγουν. Στη δουλειά μου χρησιμοποιώ διάφορα είδη φιγούρας, τα οποία θα σας παρουσιάσω με τη σειρά που τα χρησιμοποίησα:

     Φιγούρες πάνω σε ένα αλύγιστο καθρέφτη. Αυτός ο καθρέφτης είναι φτιαγμένος από γυαλί, μέταλλο ή πλαστικό. Η επίπεδη φιγούρα (π.χ. από αυτοκόλλητο μεταλλικό φύλλο ή χαρτί) επικολλάται στον καθρέφτη. Το μέρος του καθρέφτη που καλύπτεται από τη φιγούρα είναι το ουδέτερο (δηλ. χωρίς αντανάκλαση) μέρος του καθρέφτη. Το υπόλοιπο, αυτό που αντανακλά το φως, το ονομάζουμε ενεργό μέρος.
     Φιγούρες ζωγραφισμένες πάνω σε ένα αλύγιστο καθρέφτη. Αυτό σημαίνει ότι ζωγραφίζουμε ένα ουδέτερο μέρος του καθρέφτη, παραλείποντας το ενεργό.
     Φιγούρες πάνω σε ευλύγιστους καθρέφτες. Ο ευλύγιστος καθρέφτης μπορεί να κάμπτεται προς κάθε κατεύθυνση. Αυτό επηρεάζει τη μορφή της φιγούρας, αφού την παραμορφώνει, τη μεγαλώνει ή τη μικραίνει. Και τα δύο είδη καθρέφτη παρέχουν ένα εφέ κίνησης όταν μετατοπίζονται, αλλά με ένα ευλύγιστο καθρέφτη μπορεί κανείς να προξενήσει και το εφέ της αλλαγής σχήματος.

     Φιγούρες πάνω σε ευλύγιστους καθρέφτες, οι οποίες έχουν φτιαχτεί σύμφωνα με τις παραπάνω περιγραφόμενες μεθόδους, αλλά επιπρόσθετα η κάμψη του καθρέφτη σταθεροποιείται. Έχω πετύχει αυτή την κάμψη και σταθεροποίηση με μηχανικές μεθόδους (μέσω της θερμοκρασίας ή μέσω φυσικής δύναμης) ή μέσω χημικών αντιδράσεων.
     Φιγούρες πάνω σε ευλύγιστους και μαλακούς καθρέφτες, οι οποίες εγχαράσσονται μέσω εργαλείου. Αρκεί να πάρεις ένα αμβλύ, στρογγυλοποιημένο εργαλείο και να εγχαράξεις την επιθυμητή ζωγραφιά πάνω στον καθρέφτη. Αυτή η ζωγραφιά αντανακλάται πάνω στην οθόνη. Ο ευλύγιστος μαλακός καθρέφτης μπορεί να διαμορφωθεί και μέσα σε ρεύμα θερμού αέρα. Εάν θέλεις, μπορείς να κάνεις τον καθρέφτη και πιο μαλακό χρησιμοποιώντας χημικές ουσίες, οι οποίες δρουν μόνο κατά την ώρα της διαμόρφωσης.
     Φιγούρες με κινητά μέλη. Η ιδέα είναι εδώ να διαμελίσεις τη φιγούρα. Αυτό σημαίνει ότι κάθε μέλος της φιγούρας θα παρουσιάζεται πάνω σε ξεχωριστό κομμάτι του καθρέφτη. Κατά την πορεία της παράστασης ο παίκτης μπορεί να ανασυνθέτει τα κομμάτια και να τα χειρίζεται σαν μια ολότητα ή μπορεί να τα χρησιμοποιεί ως ανεξάρτητες οντότητες. Στην πράξη μπορείς να κρατάς τα κομμάτια του καθρέφτη στο χέρι σου ή να τα στερεώσεις πάνω σε κάτι σταθερό. Εάν χρησιμοποιείς κινητές αρθρώσεις, μπορείς να τις συνθέτεις σύμφωνα με τις ανάγκες σου...
     Πρέπει να κατασκευάσεις μια απλή λάμπα, που αποτελείται από ένα αλογόνο λαμπτήρα χωρίς ανακλαστήρα. Χρειαζόμαστε μόνο ένα μαύρο κάλυμμα, για να σκεπάσουμε ολόκληρο το φωτιστικό. Στο εμπρός μέρος αυτού του καλύμματος φτιάχνουμε ένα μικρό τετράγωνο άνοιγμα, για να περνά από μέσα το φως. στερεώνουμε αυτή τη λάμπα στην επάνω ή στην κάτω πλευρά της οθόνης. Για να βρούμε τη σωστή θέση της λάμπας, δοκιμάζουμε διάφορες δυνατότητες. Ο παίκτης κρατά τους καθρέφτες-φιγούρες στο χέρι, έτσι ώστε να συλλαμβάνουν το φως της λάμπας και να το προβάλλουν πάνω στην οθόνη. Έτσι μπορεί να πετυχαίνει κατά βούληση διάφορα εφέ."



Χρησιμοποίηση μάσκας 

     Το περίφημο θέατρο σκιών "Shadow Light" του Larry Reed στο Σαν Φραντσίσκο των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής χρησιμοποιεί ευρύτατα μάσκες, και μάλιστα διπρόσωπες. Ο L. Reed τις περιγράφει ως εξής:

     "Συνήθως οι ηθοποιοί μας φορούν μάσκες με δύο πρόσωπα. Αυτές είναι στερεωμένες πάνω σε καπέλα ή δεμένες με κορδέλες και εκτείνονται μπροστά ή πίσω από το κεφάλι σε γωνία 45 μοιρών. Αυτές οι μάσκες επιτρέπουν στον ηθοποιό να βλέπει την οθόνη, ενώ η μάσκα εμφανίζεται σε προφίλ πάνω στην οθόνη. Έτσι ο ηθοποιός μπορεί να διευθετεί τη σκιά του σε σχέση προς τις πράξεις του και να παίζει αντίστοιχα. Αυτό μας επιτρέπει επίσης να κάνουμε κοντινή λήψη (close-up) ενός ηθοποιού και να εναλλάσσουμε την ίδια φιγούρα με μια κούκλα μέσα σε ένα τοπίο." 

     Στην παρακάτω εικόνα παρουσιάζεται: Στη μεσαία στήλη (1-4) η δημιουργία μιας μάσκας. Στην κάτω αριστερά και στην πάνω δεξιά στήλη η εφαρμογή της μάσκας και τα αποτελέσματά της πάνω στην οθόνη.

home!
  
Make a Free Website with Yola.